Zet en tegenzet van Kaliningrad

'

2 oktober, televisiestudio

Om de zenuwen wat te kalmeren had de president zijn toevlucht genomen tot zijn heupflacon. Het was maar goed dat de camera geen geuren kon opnemen, want dan zouden de mensen thuis of op het werk de alcohol kunnen ruiken. Shurik was van plan om zich rechtstreeks tot de bevolking te richten. Het bevreemde hem echter dat de Russische acties een averechts effect hadden op de Kaliningraders. De kleine aanhang die hij had groeide volgens de laatste peilingen in omvang. De verschuiving was nauwelijks meetbaar, maar wel aanwezig. De toenemende aanvallen op zowel militaire als civiele computernetwerken in het hele land kon niemand zijn ontgaan. Waar de verantwoordelijke hackers vandaan kwamen zou hij aan de intelligentie en verbeelding van het volk over laten. Hij was niet van plan zijn vermoeden hardop voor de camera uit te spreken, zonder dat hij daarvoor de bewijzen kon leveren. Shurik zag de producer een teken geven dat hij kon gaan praten. Na een keer diep adem te hebben gehaald begon hij te praten.

"Hier spreekt de president van de Republiek Kaliningrad. Het is een tijd van veranderingen waarin ik u toespreek. De weinige zekerheden waarin we nog maar kort geleden op konden vertrouwen zijn verdwenen. We zijn nu op ons zelf aangewezen, zoals kinderen ook volwassen worden en het huis uit gaan om op zich zelf te gaan wonen en te leven. Het gebeurt helaas met vallen en weer opstaan."

De president keek naar het papier. Hij had deze speech door iemand laten schrijven en het toen goed gevonden, maar nu gruwelde hij er plotseling van. Shurik hief het hoofd weer op.

"Al blijkt het voor sommige ouders moeilijk te zijn om hun kinderen, of kind in dit geval, los te laten."

Hij legde zijn hand op het papier en verfrommelde het langzaam, terwijl de stilte in de microfoon voortduurde. Alleen het geritsel van papier weerklonk.

"Het land en de bevolking word geconfronteerd met een wapen van massavernietiging. Er worden nog geen nucleaire, biologische of chemische wapens tegen ons gebruikt, maar economische oorlogsvoering is een minder bekend, maar niettemin doeltreffend wapen van massavernietiging. Door globalisering zijn landen, waaronder ook de Republiek Kaliningrad, afhankelijk geworden van internationale handel. Onze economie heeft al zwaar te lijden van sancties en het zal nog erger worden als de blokkade langer in stand wordt gehouden", vervolgde hij op een andere, ernstigere toon.

Verwonderd wierp de producer een blik om zich heen. Hij zag iedereen gefascineerd naar de president kijken. De prop papier bij diens voeten vertelde een eigen verhaal. Ze wisten allemaal dat hij van het oorspronkelijke script afweek. De adviseur van de president keek nog bezorgder dan hij normaal al keek.

"Ik wil wel eens weten wat hij eigenlijk van plan was tegen ons allemaal te zeggen."

"Ga je het hem vragen?", vroeg de assistent gretig.

Zonder de jongeman naast hem aan te kijken schudde de producer haastig het hoofd. Hij had weinig zin een man voor het hoofd te stoten, die momenteel bezig was zich de machtigste man van het land te maken. "Ben je gek geworden? Ik wil nog niet dood."

De president kondigt de staat van beleg af, dat op televisie, radio, internet werd uitgezonden en later in kranten afgedrukt. De staatsdoema met deze beslissing buiten spel zettend. Het stelde Shurik in staat om de militaire maatregelen te nemen, waarmee hij het hoofd kon bieden aan de dreiging. Niemand hoefde hem te doordringen van de noodzaak daarvan. Het was hem er echter alles aan gelegen om zijn landgenoten van het nut hiervan te overtuigen. Kijkend in de lens van de camera, deed hij hier met een schorre stem een poging toe. Verlangend naar nog een slok sterke drank, maar in plaats daarvan moest hij zich tevreden stellen met een glas water. Het was er neer gezet door een assistent van de producer. Hij was er de jongeman dankbaar voor.  

 

Moskou, Russische Federatie

Sergej Viktorovitsj Lavrov bestudeerde op zijn kantoor het rapport. Hij had zijn secretaresse de opdracht gegeven alle afspraken in zijn agenda voor vandaag en morgen te verzetten om hier uitgebreid aandacht aan te kunnen besteden. Het uit tientallen bladzijden bestaande verslag was hem toegespeeld door het ministerie van defensie en hij begreep de waarde ervan. De door de minister van defensie aangekondigde hervormingen van de strijdkrachten moest er met nadruk toe gaan leiden dat de sterkte van het officierenkorps werd terug gedrongen. In het jaar 2016 mocht de sterkte van de strijdkrachten niet boven een miljoen mannen en vrouwen uitkomen. Wat neer kwam op een vermindering van 130.000 aan militair personeel. De minister van buitenlandse zaken wilde deze cijfers gebruiken om de goede bedoelingen van de Russische Federatie te benadrukken. President Dostrovalyn bleek steeds meer toehoorders te krijgen en niet alleen binnen de grenzen van zijn eigen land. De man was een echte politicus, terwijl Sergej zich meer een uitvoerend ambtenaar voelde.  De buitenlandse politiek in Rusland werd voornamelijk bepaald door de hoogste machthebber of machthebbers in dit geval, nu hij aan de invloedrijke man dacht die president Frademev tot zijn premier had genoemd. Zuchtend boog hij zich over het rapport. De problemen die zijn landgenoten ondervonden met de Republiek Kaliningrad, had zijn ministerie steeds kunnen bespelen om aan te wenden als successen richting het buitenland.

De Fransman Albertin Voleunje speelde zoals steeds hier snel en handig op in en buitte het in zijn eigen voordeel nog verder uit. Onder zijn voorzitterschap had de Europese Unie immers meer van Rusland gedaan gekregen met betrekking tot de provincie Kaliningrad, dan al zijn voorgangers bij elkaar.

Hier was Sergej op gaan vertrouwen, want de Fransman had zich bijzonder nuttig gemaakt bij het in toom houden van de in Oost-Europa gelegen lidstaten, die elk hard optreden richting Rusland van harte zouden steunen. Het laatste was al gebleken tijdens en na de oorlog met Georgië. Al begon de Rus zich wel peinzend af te vragen of hij zijn eerdere triomfen zou kunnen evenaren. De president had het niet met zoveel woorden tegen hem gezegd, maar had wel laten blijken dat Matfei er op was gaan rekenen. De verhoudingen met het buitenland moesten weer worden gestabiliseerd tot een niveau, zoals voorheen het geval was geweest en liever nog beter. De oorlog in de Kaukasus had een duidelijke winnaar opgeleverd en de heersende politieke elite genoot nog van de overwinningsroes, maar behalve mensenlevens had het ook een heleboel geld gekost. Er lag een rekening van miljarden roebels, die uiteindelijk door de bevolking betaald moest worden. Het ging aanzienlijk gemakkelijker als de economie van het land soepel draaide en dat laatste was geen vanzelfsprekendheid meer.

Nee, het werd zelfs bedreigd door gevreesde embargo's. Hij moest dit gevaar voor Moedertje Rusland afwenden. Al was het alleen maar, omdat hij van zijn eigen baan hield.

Het welslagen hiervan ruste geheel op de schouders van de achtenvijftig jaar oude Rus, terwijl hij tegelijk ook het weinig ontspannende gevoel had dat iedereen over dezelfde schouders mee keek.

 

Su-27SM jager

De grote gevechtsjager draaide met een opmerkelijke wendbaarheid van de driehonderd en drie kilometer lange grens met Litouwen vandaan. De stuntende piloot was de voor het oog onzichtbare scheidingslijn opmerkelijk dicht genaderd. De afwezigheid van altijd bemoeizuchtige officieren, en de aanwezigheid van een F-15, hadden Leonty verleid tot het uitvoeren van wat onschuldige luchtacrobatiek. Overtuigd dat de Sukhoi technologisch tot veel meer in staat was, dan de opzienbarende manoeuvres van het Amerikaanse gevechtsvliegtuig. Tot Leonty geschrokken constateerde dat hij bijna een grensincident had veroorzaakt en het luchtruim van Litouwen veel te dicht was genaderd. Het werd gecorrigeerd met een harde ruk aan de stuurknuppel. Het gebeurde te ondoordacht, maar ditmaal reageerde hij wel op de juiste wijze. Het vliegtuig was weer volledig onder zijn controle en vloog nu van de grens vandaan. Op slag was alle overmoedigheid bij de Kaliningradse piloot verdwenen. Leonty had getracht een manoeuvre te demonstreren, die op 28 april 1989 geschiedenis binnen de luchtvaart had geschreven. Hij had het toestel op getrokken tot het bijna dwars op de vliegrichting stond, met de bedoeling om de neus weer volledig onder controle te laten zakken. Het laatste was echter niet zo verlopen als Leonty voor ogen had gehad. Hij had te weinig gecompenseerd met de motoren. Het drastische verlies aan snelheid en vermindering van G-krachten kon tijdens een gevecht op korte afstand wel eens van groot belang zijn. In dit geval was het maar goed dat de Amerikaanse piloot geen vijandelijke bedoelingen had en keurig aan zijn kant van de grens bleef. Anders had hij na te zijn geland een markering op de romp kunnen laten aanbrengen voor het neerhalen van de Sukhoi. Wat het allemaal nog erger maakte was dat het zou zijn gebeurd met een moeilijkheidsgraad van praktisch nul. Leonty had zich zelf gepresenteerd als een kleiduif en de Kaliningrader voelde het bloed naar het hoofd stuwen.

Op een veilige afstand zette Leonty de eenzame patrouillevlucht met rode wangen van schaamte voort. Nadenkend over de capriolen van de Amerikaan. In zijn gedachten kon hij de Amerikaan hem horen uitlachen. De glunderende piloot zou het natuurlijk aan iedereen vertellen, die het wilde horen en anderen er anders wel mee vervelen. Misschien zelfs wel camerabeelden van laten zien!

Het was de Kaliningrader wel duidelijk geworden dat hij nog veel moest trainen om het niveau van geoefendheid van zijn opponent bij de Amerikaanse luchtmacht te kunnen evenaren. Gelukkig voor hem kon hij daar een deel van de dagelijkse patrouilles voor gebruiken. De wendbaarheid van de Sukhoi was fenomenaal en had reeds wereldfaam vergaard, maar vandaag had het menselijke element gefaald. Leonty was van plan om te oefenen tot het routine zou worden. Als de piloot zover was en de kans deed zich opnieuw voor, dan zou Leonty zijn kunde graag weer willen meten met de Amerikaanse gevechtspiloot. Hij wilde na afloop zelf op kunnen scheppen over zijn eigen prestaties en het liefst nog zijn tegenstander met een vuurrood gezicht weg zien vliegen. Het laatste was een vernederend iets, had hij nu ervaren en dat mocht hem nooit meer overkomen.

 

6 oktober, regeringsgebouw

Er waren helemaal geen gevechten voor nodig om de sterkte van het 149e squadron af te laten nemen. Slijtage en ingecalculeerde ongelukken zouden hier wel voor zorgen en de verwachtingen waren nog erger als het werkelijk tot gevechten kwam. Door het eenzijdige embargo zouden er geen versterkingen of onderdelen meer arriveren uit de Russische Federatie voor de Istrebitelnaja Aviatsija. Bezorgd over zijn geloofwaardigheid als regeringsleider, las de politicus het rapport nog een keer en ditmaal zorgvuldiger door.

"Kunnen we deze onderdelen niet zelf fabriceren?"

"Het nabouwen van onderdelen of zelfs een kopie van een Su-27 maken wordt moeilijk zonder productietekeningen en faciliteiten, meneer de president."

Onderaan het rapport was een tijdelijke oplossing vermeld door de bevelhebber van het Nationaal luchtverdedigingcommando, die voor zijn houten bureau stond. De beroepsmilitair was aanzienlijk jonger en miste de jaren van ervaring die zijn Russische voorganger met een hogere rang had bij het leiden van het luchtverdedigingdistrict. Zijn besluitvaardigheid, doortastendheid en energie compenseerden echter deze 'gebreken' ruimschoots.

"Je wilt een Sukhoi opofferen voor onderdelen?" De ontsteltenis was in de zware stem van de president te horen.

Het squadron beschikte slechts over twaalf Su-27SM onderscheppingjagers en twee Su-27UB trainingsvliegtuigen. Het voorstel van de kolonel was een machine te strippen van alles wat bruikbaar was om de onderdelen voor de andere toestellen te gebruiken.

"We hebben op het moment een groter gebrek aan piloten dan aan vliegtuigen, meneer de president en als het zover is dan hebben we geen andere keuze." Het klonk overtuigend genoeg, maar de officier had nog meer te vertellen. "We zijn met een selectie bezig van piloten binnen het 398e squadron en ook die bij de luchtvaartmaatschappij KD Avia werkzaam zijn, maar het zal met onze beperkte middelen lang duren voor iemand van hen in de cockpit van een Su-27 zit."

"Ga op zoek naar piloten in het buitenland. De Russische Federatie exporteert toch Su-27's?" snauwde de politicus desperaat, "importeer dan jachtpiloten."

Er volgde een gespannen stilte op deze woorden. De officier fronste zijn wenkbrauwen. De luchtmachten van ruim een dozijn landen verspreid over de wereld hadden het Su-27 gevechtsvliegtuig of daarvan afgeleidde typen in gebruik. Als het zou lukken om piloten uit het buitenland te werven dan loste het een aantal belangrijke knelpunten in de logistiek van de gevechtsluchtmacht tegelijkertijd op. "Denkt u aan het oprichten van een soort vreemdelingenlegioen, zoals de Fransen hebben, meneer de president?", vroeg de verraste officier. Hij zag de president zijn schouders ophalen.

Shurik had het eigenlijk zonder erbij na te denken gezegd, maar het klonk nog steeds goed nu hij zich wel de tijd gunde om er over na te denken. "Als je iets beters kunt verzinnen dan hoor ik het graag."

Het was nu aan de beurt van de militair om zijn schouders op te halen en het hoofd te schudden. "Nee, meneer de president", antwoordde Borya met respect, omdat hij noch zijn staf op het idee waren gekomen om over de grens naar een oplossing te zoeken.

"We hebben alleen wel een andere naam nodig voor deze eenheid. Anders beschuldigen de Fransen ons straks nog van plagiaat."

De kolonel lachte. Het op het juiste moment uitgesproken grapje had de ontstane spanning tussen hen grotendeels doen verdwijnen.

 

15 oktober, 790e commando- en controlecentrale

De lange kolonel telde in stilte de laatste seconden af op zijn analoge horloge tot de tijd van het ultimatum was verstreken. De zwart gekleurde secondewijzer leek steeds langzamer te bewegen en de blik in zijn ogen werd onbewust steeds geconcentreerder. Langzaam hief Borya zijn hoofd op en keek met een uitdrukkingloos gezicht naar de mensen om hem heen. Het was opmerkelijk stil geworden en alleen de ventilatoren van de apparatuur waren nog te horen. Het waarschuwingstermijn was verstreken en vanaf nu zou elk ongeïdentificeerd object zonder een tijdig aangekondigde vluchtroute in het luchtruim van de Republiek Kaliningrad als vijandelijk worden beschouwd en overeenkomstig moeten worden behandeld.

Het Protivo Vozdusjnaya Oborona Strany had als taak de staat op zowel actieve als passieve wijze bescherming te bieden tegen strategisch ballistische raketten, tactische ballistische raketten, hoog- en laagvliegende kruisvluchtwapens, anti-radarraketten, vliegtuigen, helikopters en Unmanned Aerial Vehicles. Om deze taak uit te voeren beschikten de Kaliningraders alleen over wat de Russische strijdkrachten voor hen had achter gelaten. Verouderde S-200, modernere S-300 en 9K331M1 mobiele raketlanceerinstallaties maakten naast luchtdoelartillerie deel uit van de inventaris voor de grondgebonden luchtverdediging. Alleen was het bijzonder moeilijk gebleken om geschikte mensen voor eenheden van de Zenitno Raketmje Voiska te vinden.

"Verspreid het nieuws maar." De officier kon slechts hopen dat de politici tijdig met een diplomatieke oplossing kwamen. Als er werkelijk een conflict met de Russische Federatie ontstond, dan vochten ze een al op voorhand verloren strijd. Misschien kon hij voor vertraging van Russische vorderingen zorgen, maar beslist niet meer dan dat. De president had het beaamd. Zelfs voor mensen zonder een militaire achtergrond was de situatie blijkbaar duidelijk. Helaas voor Borya waren de voorbereidingen ook niet vlekkeloos verlopen.

De doktoren en verplegend personeel in de ziekenhuizen hadden het drukker gekregen, vanwege het toenemend aantal verkeersongelukken. De lantaarns in de straten van de dorpen en steden waren niet aan gegaan en zouden vanwege de verplichte verduistering voorlopig ook uit blijven. Politieagenten hadden er een taak bij gekregen en belden bij burgers aan waar licht van de binnenverlichting door de ramen naar buiten scheen om hen op de gevaren ervan te wijzen. De gehele bevolking moest ervan doordrongen worden dat het land in een staat van oorlog verkeerde. Ongeacht of ze er nu een voor- of tegenstander van waren.

De kolonel was gaan zitten. Luisterend naar hoe zijn laatste instructie telefonisch werd verspreid door mensen met lagere rangen. Binnen de militaire hiërarchie waren deze mannen en vrouwen zijn ondergeschikten, maar de afgelopen weken had hij nauw met hen samen gewerkt. Ondanks de uniformen, waren zij geen anonieme massa meer voor hem. Het waren mensen met elk een eigen leven, als ze geen uniform droegen. Sommige van hen hadden thuis gezinnen, waarvan de leden zich zorgen maakten over wat nog ging komen. De komende maanden zou hij hen nog beter gaan leren kennen. Na het slaken van een diepe zucht liet hij de stoel dichter naar het bureau rollen. Borya had geen zin om te werken, maar er wachtte administratieve taken op hem, waar hij als hoogste officier binnen het Nationaal luchtverdedigingscommando niet aan kon ontkomen. Het maakte het bijna een oorlog waard als hij hier van zou kunnen af raken, bijna.

 

Burgervliegtuigmaatschappij KD Avia

De directie hield een deel van de negentien Boeing 737-300 passagiersvliegtuigen met onmiddellijke ingang aan de grond. Voor onbepaalde tijd waren alle vluchten met bestemmingen in de Russische Federatie geannuleerd. Het oponthoud zou gaan worden benut voor uitgebreid onderhoud aan de toestellen van de luchtvloot, terwijl er druk naar nieuwe bestemmingen in Europa werd gezocht. Het was een fikse tegenslag voor het bedrijf, dat als het lang aan hield wel eens funest kon zijn voor het voortbestaan ervan. Een aantal al eerder gedane investeringen hadden zich nog niet terug verdiend.

Het personeel maakte zich weinig zorgen over de toekomst, omdat de zorgen van de directie hen nog onbekend waren. Zij werden slechts geconfronteerd met de gevolgen van het besluit om alle toestellen aan de grond te houden. Reizigers moesten op de hoogte worden gebracht en konden na inlevering van de ticket een deel van hun geld terug krijgen. Het bracht een heleboel werk met zich mee.

Ontstemd keek een man naar de biljetten en munten in zijn hand. De vrouw achter de receptie haalde machteloos haar schouders op. Ze had wel medelijden met de buitenlander met een woordenboek in de andere hand, maar richtte haar aandacht noodgedwongen op de mensen in de rij achter hem. Sander knikte begrijpend, omdat hij haar er moeilijk voor verantwoordelijk kon houden dat zijn reisschema in de prullenbak was beland. Het was gebeurd nog voor zijn vakantie eigenlijk was begonnen. Hij stopte het geld weg en haalde een hand door zijn kort geschoren haar dat zijn beginnende kaalheid minder moest doen opvallen en zuchtte eens diep. Enkele maanden voor vertrek had hij zich na aandringen van Annelies opgegeven om een cursus Russisch te gaan volgen, om er nu achter te komen dat hij er wel eens meer tijd aan had mogen besteden. Annelies had het hem al meerdere malen gezegd, maar de zin daarvoor was halverwege weggeëbd. In zekere zin tegelijk met de verliefdheid. Zijn uitspraken waren naar de uitdrukkingen op het gezicht van de receptioniste te beoordelen belabberd en te vaak had hij het woordenboek erbij moeten pakken.

"Ja, lekker tot rust komen en genieten van de natuur in Rusland", imiteerde Sander sarcastisch de man van het reisbureau. Annelies had hier glimlachend mee ingestemd en de man het stelletje overspoeld met wat de Russische Federatie hen allemaal nog meer te bieden had. Het was eveneens oneerlijk, besefte Sander, maar het was voor nu fijn om je af te kunnen reageren op iemand die hier ver vandaan was en zich niet kon verweren. Ook al had de man zich zeer dienstbaar opgesteld en hem ook geholpen bij het aanvragen van een toeristenvisum bij het Russische consulaat. Zoekend keek hij om zich heen. Misschien had hij diplomatieker moeten zijn toen Annelies na de breuk naar zijn ticket informeerde. Zij had deze willen hebben. Overtuigd dat hij toch geen interesse had om in zijn eentje op vakantie te gaan had ze er slechts een schamel bedrag voor geboden. Boos had hij willen bewijzen dat ze het bij het verkeerde einde had. In plaats van meteen het geld aan te nemen had hij juist gedaan alsof hij uit keek om naar Rusland te vertrekken. Wachtend op een realistisch bod. Annelies had hem echter lachend veel plezier gewenst. Hij vermoedde dat zij eveneens wachtte, maar dan op een telefoontje van hem. Was hij nu maar minder koppig geweest!

"Gelukkig heb ik een verzekering afgesloten. Waar kan ik hier een telefoon vinden?", mompelde Sander, zonder zich ervan bewust te zijn dat hij hardop zijn gedachten verwoordde. De voort getrokken koffer rolde op plastic wielen achter hem aan. Al was het maar de vraag of de verzekeringsmaatschappij hem nog verder kon helpen. Hij was voor zijn gevoel met een paar centen afgescheept door de vliegtuigmaatschappij.

Hij had verscheidene uren moeten wachten tot alle bagage uit het laadruim van het vliegtuig was geladen. De verstreken tijd had hij zeker beter kunnen benutten als hij had geweten wat er precies aan de hand was geweest. In plaats daarvan had hij toen nog goed gehumeurd rond gekeken op de luchthaven Chrabrovo. Het meest verrassende ontdekking die hij deed was dat een groot deel van het vliegveld in gebruik was bij de luchtmacht. Iets wat ongebruikelijk en tegelijk ook onvoorstelbaar was in Nederland. Daarna was hij op zijn gemak terug gewandeld naar de moderne terminal om er achter te komen dat de plande tussenlanding slechts de voorbode van slecht nieuws was geweest.

"Het klonk ook allemaal te mooi om waar te zijn", mompelde Sander met een zekere berusting. De Russische vliegtuigmaatschappij had de goedkoopste tickets aangeboden, die de man van het reisbureau op het internet had kunnen vinden. Annelies had er gretig mee ingestemd, terwijl hij er nog over na aan het denken was geweest, om reeds in gedachten het bespaarde geld voor andere doeleinden in Rusland uit te kunnen geven. Aan een bontjas bijvoorbeeld.

 

17 oktober, 790e commando- en controlecentrale

De officier met op elke epaulet drie kleine, goudkleurige, vijfpuntige sterren hield een papier in zijn handen. Het was zojuist uit de fax komen rollen. Hij had grijnzend de keel geschraapt om aan de aanwezige mensen de er op af gedrukte tekst voor te lezen. Het was zijn toehoorders wel duidelijk, dat de kolonel plezier had in de actualiteit, waarvan hij hen op de hoogte wilde brengen. Het laatste geroezemoes aan de tafel stierf weg.

"Een MiG-29 gevechtsvliegtuig stortte om 10.45 Moskouse tijd neer. Het gebeurde op zestig kilometer van het Domna vliegveld in de Siberische regio Chita, tijdens een reguliere oefenvlucht. De piloot ontkwam en verkeerd in goede staat, maar werd voor de zekerheid in het ziekenhuis opgenomen om medische testen te ondergaan. Een vertegenwoordiger van het ministerie van defensie verklaarde dat er geen slachtoffers of schade op de grond waren te betreuren. Er is een onderzoeksteam ter plaatse om de oorzaak van de crash te achterhalen. Het is het eerste gerapporteerde ongeluk met een MiG-29 in Rusland dit jaar."

Nog altijd grijnzend leunde Borya naar achteren. Het tekstbericht was afkomstig van het Russisch Agentschap voor Internationale Informatie RIA Novosti. Hij had het voorgelezen aan zijn staf, om het vanuit zijn oogpunt goede nieuws met hen te delen.

Een andere officier had hier nog aanvullend nieuws op. "Eerder van het jaar zijn nog twee MiG-29's in afzonderlijke ongevallen verloren gegaan in Kazachstan en Azerbeidzjan, meneer. Ook deze piloten wisten ongedeerd te ontkomen."

"Gelukkig beschikken wij over Sukhoi gevechtsvliegtuigen", zei een majoor, terwijl hij naar de aanwezigen keek voor instemming. De man droeg niet langer meer het groene uniform dat hij als grenswacht altijd had gedragen, maar het begon langzaam tot hem door te dringen dat er meer voor nodig was om deel uit te gaan maken van deze militairen. De overstap naar de luchtmacht was geen eigen keuze geweest. Hij was een officier en daar was een ernstig te kort aan. Het ministerie van defensie keek momenteel alleen maar naar kwantiteit om alle posten ingevuld te krijgen.

Een naast hem staande kapitein keek aanzienlijk sceptischer. "Het heeft er volgens mij meer mee te maken dat er door het ministerie van defensie in het verleden minder geld voor MiG-29's beschikbaar werd gesteld om te moderniseren."

"Daar gingen mijn gedachten ook naar uit", bevestigde Borya knikkend.

"Het zal spoedig gaan veranderen, meneer", voorspelde de officier.

"Ja, maar dat kost altijd tijd en dat is iets wat de Russen tegen zal gaan werken."

De majoor luisterde en knikte elke keer zodra hij de kolonel iets hoorde zeggen. Het was iets dat de overige leden van de staf begon op te vallen. Ze konden wel raden hoe de man het tot officier had geschopt bij de grenswachten. Al durfde niemand het hem recht in zijn gezicht te zeggen, waar ze hem van verdachten. Misschien ook wel omdat Borya de aanwezigheid van de majoor in zijn staf op prijs leek te stellen. Regelmatig werden ze in elkaars gezelschap gezien, terwijl het werk voor de overige stafleden zich begon op te stapelen.

 

18 oktober, regeringsgebouw

Er werd op de deur geklopt en een grijsharige secretaresse verscheen met een nieuwe pot koffie in de deuropening. Haar jeugdige voorgangster had ontslag genomen. Niemand stond te popelen voor de functie, maar haar man was werkeloos. Al zou het minder erg zijn geweest als hij de tijd niet thuis drinkend doorbracht en dat had voor haar de doorslag gegeven. Al had het ook wel iets aantrekkelijks om voor de belangrijkste man van het land te werken. Ze wees naar de ramen van het vertrek. "Ik zal de gordijnen sluiten vanwege de verduisteringsmaatregelen, meneer de president."

Shurik knikte met een telefoon in de hand. Het moest de vijand beletten zijn doelen nauwkeurig te bepalen, maar de politicus betwijfelde of het enige nut had. Een stad ter grootte van Kaliningrad, waar bijna de helft van de totale bevolking woonde, kon je moeilijk verborgen houden voor de sensoren van moderne gevechtsvliegtuigen. Bovendien werden zijn gedachten in beslag genomen door de pogingen van de Franse voorzitter van de Europese Unie tot bemiddeling. Shurik had ondanks zijn drukke agenda toch steeds tijd vrij weten te maken voor de afgezanten van de Fransman. In persoonlijke gesprekken had hij hen allemaal simpelweg door verwezen naar Moskou, omdat de lidstaten van de EU tot nu toe de zelfstandigheid van de Republiek Kaliningrad weigerden te erkennen. De delegaties hadden geen gepast antwoord op deze eenvoudige redenering van de Kaliningrader. Daarnaast hadden ze ook nog te maken met de regering van de Russische Federatie, dat geen enkele buitenlandse inmenging duldde. In het verleden had het land zich met wisselvallig succes verzet tegen de geallieerde interventie in 1919, tijdens de eerste Russische burgeroorlog. Het was een andere tijd, toen landen nog geen wapens hadden waarmee ze de hele planeet met een nucleair vuur in as konden konden. Als Albertin Voleunje de rol wilde spelen die hij voor zich zelf zag weg gelegd in het conflict, dan zou hij zich moeten haasten, omdat het na 31 december afgelopen was met zijn voorzitterschap van de EU.

"Oh, mijn God."

De president kwam met de telefoon nog altijd in de hand naast de oudere vrouw staan en staarde naar de lucht. Geestelijk had hij er zich al op voor bereid dat het zover zou komen, maar het was nog iets anders om het met je eigen ogen te zien. Lichtspoormunitie vloog omhoog. Granaten explodeerden in gele en oranje flitsen hoog in de lucht. Wat mooi. Voor hij de betekenis ervan besefte en deze gedachte onmiddellijk weer verwierp. "Ik bel zo terug."

De president en de secretaresse waren ongewild getuige van een gewelddadige reactie van het Nationaal luchtverdedigingcommando op de verschijning van een onbekend, hoogvliegend vliegtuig. Het toestel was het luchtruim van de Republiek Kaliningrad binnen gedrongen en de piloot ervan negeerde elke oproep via de radio. Alleen de betrokken artilleristen wisten dat niemand de KS-19 luchtdoelkanonnen bemande. Deze 100-mm luchtdoelkanonnen waren uit de opslagplaatsen gehaald, van stof ontdaan en kregen een uitgebreide onderhoudsbeurt. Er werd alleen gebruik gemaakt van het ZSU-23/2, de ZSU-23/4 en S-60 geschut met een lichter kaliber en korter bereik. Voorlopig althans.

Het piloot van het verkenningsvliegtuig maakte geen enkele ontwijkende manoeuvre voor de exploderende granaten ver onder hem, maar hier had Shurik geen enkel besef van. Hij staarde vervult van ontzag naar de lucht en het gewelddadige vuurwerk. Even later kon hij de sirene van de uitrukkende hulpdiensten horen.

De secretaresse hield de president vanuit haar ooghoek in de gaten. Ze had de sirene nu ook gehoord. Het geluid nam snel in volume toe. De secretaresse keek in de richting waar de steeds luider wordende sirene vandaan kwam, maar nergens kon ze de verwachtte zwaailichten zien.

"Ik kan de ambulance, brandweer en politie werkelijk nooit uit elkaar houden."

Het deed er voor de vrouw niet meer toe wat Shurik zei of zelfs meer deed. De brandweer was in aantocht. Tot het tot haar doordrong wat ze de man naast haar had horen zeggen. Hoe klonk de sirene van een brandweerwagen eigenlijk? De vrouw sloot haar ogen om ingespannen te luisteren. Het geluid van de sirene van haar gefantaseerde brandweerwagen nam in volume af.

 

1 november, grensovergang

Het was een volslagen onlogisch besluit van de overgangsregering in Kaliningrad. Veel beter konden de aanwezige journalisten het niet onder woorden brengen. Al wisten ze dit met een bepaalde woordkeuze voor de camera aardig te verbloemen. Geen van de journalisten had de Kaliningradse regeringsfunctionarissen over een conflict met Rusland horen praten. Ook deze mensen praatte de zeer gespannen situatie tussen beide landen goed. Het woord oorlog nam helemaal niemand in de mond. De journalisten merkten het al meteen zodra ze Kaliningraders op straat interviewden. Het leek alsof er tijdens de gesprekken een deur werd dicht geslagen, die de mensen ervan weerhield om gebruik te maken van de uitgebreide woordenschat waar elk van hen mee was uitgerust. Toch ging de overgangsregering onverminderd door met het treffen van voorbereidingen. Al gebeurde er vandaag iets volkomen tegenstrijdigs, dat zelfs de journalisten verbaasd deed staan. Een trein reed traag langs hen heen. Op de platte wagons stonden tientallen op tanks lijkend 2S3 gemechaniseerd artilleriegeschut en BMP-1 infanterie-gevechtsvoertuigen. Geen van de militaire voertuigen was gecamoufleerd en allemaal waren ze onderweg naar de Russische Federatie. De fotografen en cameramensen legden het vertrek van de trein vast voor het nageslacht.

De Fransman Voleunje had iedereen in de EU gemobiliseerd om aan de plannen van de Kaliningraders mee te werken en de belangrijkste persoon daarvan was wel de Litouwse president Valda Adamkus. De Litouwer had zich bereid getoond om tijdelijk toestemming te verlenen voor het transport van militaire hardware van Russische makelij over grondgebied van Litouwen. Enkele reis, wel te verstaan, de treinen mochten alleen met lege wagons terugkeren. Albertin Voleunje had zich bijzonder enthousiast getoond over de inzet van de Kaliningraders om zich te ontwapenen. De redenen die zij hier voor hadden interesseerden hem niet in het minst.

In het verleden waren verscheidene divisies tot papieren formaties gereduceerd. Het materieel was voor onbepaalde tijd in over het land verspreidde depots ondergebracht en allemaal vergden ze de nodige bewaking. Deze mankracht was voor de Kaliningraders op het moment onmisbaar voor de verdediging van het land.

Na het zien van de op televisie en internet uitgezonden beelden van omhoog vliegende lichtspoormunitie rondom de hoofdstad en hoog in de lucht exploderende granaten, was ook de bevolking zich gaan roeren. Lange rijen van burgers waren bij alle magazijnen gesignaleerd om gasmaskers in ontvangst te nemen. Zelfs de politie moest herhaaldelijk aan te pas komen om de orde te handhaven. Iedereen toonde zich echter zeer ingenomen met de zichtbare inzet van de president om zich van zijn offensieve wapensystemen te ontdoen. Alleen de oudere beroepsmilitairen wisten dat de Kaliningraders zeer selectief bezig waren met wat ze voorgoed kwijt wilden. De journalisten vroegen hen er niet naar. Zij waren tevreden over het nieuws dat ze hadden verzameld en dat spoedig met de rest van de wereld zou worden gedeeld.  Ongeduldig wachtte ze tot de cameramensen klaar waren met het inpakken van de dure apparatuur om naar de hotels terug te kunnen keren. Aan de bar konden ze de avond met collega's uit verschillende landen doorbrengen.

 

24 november, Oostzee

De in verschillende grijstinten gekleurde oorlogsschepen wendde zigzaggend de achtersteven naar de vijandelijke kust. Op volle snelheid trachtte de bemanningen de territoriale wateren van de Republiek Kaliningrad te verlaten. Het gebeurde allemaal te gehaast en chaotisch. Het geluid van overvliegende granaten en oprijzende waterzuilen had de Russen overrompeld. Deze uit zelfbehoud uitgevoerde manoeuvres bleken nog gevaarlijker te zijn dan het slecht gecoördineerde artillerievuur van de Kaliningraders. De mijnenveger BT 213 Kolbasyev kwam daarbij ongelukkigerwijs in aanvaring met een ander oorlogsschip.

De bemanning van het Franse fregat Germinal was hier getuige van. De korte, maar gewelddadige uitbarsting had iedereen volkomen verrast. Na van de eerste schrik te zijn hersteld gingen de Fransen aan de slag met het verzamelen van inlichtingen. De Russen maakten naast de radio immers ook gebruik van vlaggen en lichtsignalen. Al had geen van de Russische oorlogsschepen ooit gereageerd op het op VHF kanaal zestien uitgezonden waarschuwingen. De boodschap was gericht aan alle oorlogsschepen die zich binnen twaalf mijl van de kust bevonden. Dagenlang was het bericht herhaalde malen verzonden in opdracht van de overgangsregering van de Republiek Kaliningrad. Niemand had van het kleine land verwacht dat het zijn woorden in daden om zou zetten, zodra het termijn zou zijn verstreken. Boven de licht slagzij makende mijnenveger stegen zwarte rookwolken op van een aan boord uitgebroken brand. Verscheidene schepen kwamen naderbij om hulp te verlenen, maar de Germinal zette op een veilige afstand haar patrouille in de Oostzee voort. De kapitein had duidelijke orders gekregen om op geen enkele manier betrokken te raken, omdat de NAVO en belangrijker nog Frankrijk neutraal wensten te blijven in het conflict. Anders was het met zijn carrière bij de marine gedaan. Het laatste was niet hardop door zijn meerderen gezegd, maar wel duidelijk voor iemand die tussen de regels door kon lezen.

"De Russen lanceren een raket, meneer. "

De kapitein draaide zich met een ruk om. Blij dat alle gevechtsposten aan boord nog steeds waren bemand. Jean-Pierre voelde het zweet op zijn voorhoofd parelen.

"Correctie, het zijn er inmiddels twee. Het zijn grond-luchtraketten."

"Op wie schieten ze?" Gespannen wachtte de kapitein op een reactie. Jean-Pierre kon nog altijd niet gerust zijn. De enige helikopter waar ze over beschikten bevond zich in de lucht. Het antwoord zorgde op de brug voor verademing en ontzetting tegelijk. De projectielen waren niet onderweg naar de marinehelikopter. De piloot kreeg onmiddellijk toestemming van Jean-Pierre om aan boord van het fregat te mogen landen.

In de cockpit van de Panavia Tornado ervoer de bemanning geen enkele opluchting. Er was een abrupt einde gekomen aan de rustig verlopende verkenningsvlucht boven de Oostzee. De piloot en de man achter hem, die een gecombineerde functie van navigator en wapenofficier vervulde, voelden de adrenaline door het lichaam gieren. Het toestel was aangestraald. Het betekende dat een vuurleidingsradar aan boord van een Russisch oorlogsschip hen had gelokaliseerd. Het hield een onuitgesproken dreigement in, waar de vliegers van het Aufklärungsgeschwader 51 'Immelmann' uitermate gevoelig voor waren. Spoedig bleek hoe gegrond het was. De piloot hoorde de navigator vloeken. Zelf had hij teveel dingen te doen en maakte een scherpe draai van honderdtachtig graden om de tegemoet komende raketten achter zich te krijgen. Waar ze boven Afghanistan steeds voor hadden gevreesd werd dichter bij huis onverwachts bewaarheid.

Vanaf het fregat Germinal konden Franse bemanningsleden slechts toekijken hoe het vliegtuig in de verte een serie withete fakkels uitwierp. Deze miniatuur zonnen werd het doelwit van één van de raketten. Het explodeerde ver achter de Panavia Tornado. Het tweede projectiel liet zich er niet door misleiden. Het trof het vliegtuig niet, maar liet zich er dichtbij tot ontploffing komen. Honderden scherven vlogen met een duizelingwekkende snelheid alle kanten op. Zonder onderscheid te maken tussen het doorklieven van lucht, metaal of menselijk vlees.

"Tank de helikopter bij en laat de bemanning zich voorbereiden op een reddingsoperatie." De kapitein had de bevelen gegeven zonder het vliegtuig uit het oog te verliezen. Het toestel verliet het strijdtoneel met een rookspoor achter zich aan. Het verdween spoedig uit het zicht, maar was nog als een elektronisch signaal op radar te volgen. De bemanning van de helikopter kon aan boord blijven. De piloot van de Panavia Tornado klonk opmerkelijk rustig over de radio. Het toestel had wel schade opgelopen, maar was nog altijd goed handelbaar. Het maakte zijn keuze om naar het dichtstbijzijnde vliegveld in Polen te vliegen begrijpelijk, in plaats van boven de Oostzee van de schietstoelen gebruik te maken. Jean-Pierre had hem een welgemeend succes gewenst en hoopte in stilte dat de piloot de situatie goed had ingeschat.

 

25 november, Hotel Paraiso

Het aantal buitenlanders in de Republiek Kaliningrad was snel aan het afnemen. Slechts weinig mensen hadden in deze tijd van het jaar nog vakantie, maar ook namen veel toeristen de waarschuwing ter harte om terug naar huis te keren. De voor velen onverklaarbare bereidheid van president Shurik om de Russische Federatie te trotseren had velen geschokt. Natuurlijk waren er altijd uitzonderingen. Tot deze groep rekende de receptie van het hotel ook de ingeschreven Nederlander. De man had nog altijd niet aangegeven te willen vertrekken.

"Ga ik voor de eerste keer eens in het buitenland op vakantie", mopperde Sander en schudde zijn hoofd voor hij plotseling glimlachte. Het verzachte de harde lijnen om zijn tot een grimas vertrokken mond. Het was spannender dan Sander vooraf had verwacht. Na de beschieting van de Oostzeevloot hadden de Russische marine met helikopters troepen naar olieplatform D-6 getransporteerd en de installatie bezet. Als de Kaliningraders zouden proberen om het ruim tweeëntwintig kilometer uit de kust gelegen olieplatform te heroveren dan was de algemene verwachting dat het door de Russen vernietigd zou worden, met een enorme milieuvervuiling als gevolg. Eigenlijk moest hij niet het advies van de Nederlandse regering afwachten, maar het voorbeeld van veel toeristen en zakenmensen volgen en zo snel mogelijk vertrekken. Naar huis, waar hij een normaal, veilig en vooral saai bestaan leidde was voor Sander echter geen optie. Eigenlijk was de Republiek Kaliningrad slechts een kortstondige tussenbestemming geweest, maar waar hij door de omstandigheden was gestrand. De verzekering vergoedde alle onkosten voor zijn verblijf in het kleine hotel van zijn ongewilde verblijf hier. De bijna huiselijke sfeer was hem al bij binnenkomst bevallen. Het enige minpunt tot zover waren de dunne muren, maar met steeds minder gasten was het steeds aangenamer vertoeven voor hem. Al vreesde hij wel de komst van journalisten en fotografen. Elke door deskundigen gemaakte vergelijking was in het nadeel van de Republiek Kaliningrad uitgevallen en dat maakte de Kaliningraders in de ogen van velen zo sympathiek. Het kleine land was het gesprek van de dag aan het worden.  

Nu was Sander bezig om zijn plannen aan te passen. Hij besloot werk en privé te gaan combineren. Hij had voor deze vakantie een camera aangeschaft. Een kleiner type en minder geavanceerd dan waarmee hij normaal in de studio werkte, maar goed genoeg voor wat hij van plan was. Hij zou er geen dieren mee gaan filmen, zoals hij zich eerder had voorgenomen, of hij moest de dierentuin in Kaliningrad bezoeken. Als hier werkelijk een oorlog uitbrak dan wilde hij daar beelden van hebben. De grensovergangen met Polen en Litouwen werden nog steeds open gehouden en als het te gevaarlijk werd naar zijn zin dan kon hij altijd nog vertrekken. In oorlogen kwamen immers ook cameramensen om en hij had er totaal geen behoefte aan om aan dit illustere rijtje te worden toegevoegd.

"Eens kijken waar ik vandaag naar toe ga." Hij hoefde niet ver te lopen om het centrum van Kaliningrad te bereiken en anders was de bushalte ook een optie. Sander had op het bed een gekreukelde plattegrond van de stad uitgespreid. Het opvouwen van de kaart tot in de oorspronkelijke staat was iets dat hem niet bepaald goed afging. Het vriendelijke en altijd behulpzame personeel had hem verscheidene malen hoofdschuddend gade geslagen als hij hier weer bij de receptie een poging toe deed. Soms besteedde hij het met een hulpeloos ophalen van zijn schouders zelfs uit aan een receptioniste.

 

27 november, 790e commando- en controlecentrale

Het moest de grootste oefening voor strategische bommenwerpers zijn sinds 1984. Zo luidde tenminste de verklaring van de Russen voor de verschijning van Tupolev Tu-95 en Tu-160 bommenwerpers boven de Oostzee. De kolonel geloofde er helemaal niets van. Op de radar waren de manoeuvres van de toestellen nauwkeurig te volgen geweest. Hij had de president telefonisch ervan op de hoogte gebracht en de politicus beschouwde het als regelrechte intimidatie. Borya had geen enkele poging gedaan om de man te beïnvloeden, maar hij was blij dat ze er hetzelfde over dachten. Aan de militaire oefening nam een derde van de totale strijdmacht aan strategische bommenwerpers deel, die de Russische luchtmacht telde. Verscheidene toestellen waren met een volledige wapenlading aan kruisraketten uitgerust. Het was een bijzonder zorgwekkende ontwikkeling.

Er waren meer vliegtuigen bij betrokken dan de twintig bommenwerpers alleen, maar ook schepen, onderzeeërs en ruim vijfduizend aan militair personeel. Het was voor de Kaliningraders mogelijk om de verschillende typen aan Russische vliegtuigen en schepen op en boven de Oostzee te identificeren, maar de kolonel vond de kans op escalatie te groot. Hij moest bovendien ook rekening houden met de informatie vergarende Russen. Zij hielden het kleine land immers nauwlettend in de gaten. Borya besteedde in plaats daarvan een groot deel van zijn tijd aan de training van het personeel en spreiding van de risico's. Aan het laatste had zijn enige gevechtspiloot bijna een dagtaak gekregen.

Een glimlach verscheen op het gelaat van Borya aan de herinnering van de klagende Leonty. De jachtpiloot had verklaard zich meer een taxichauffeur te voelen. Alleen moest hij in plaats daarvan geen passagier naar zijn of haar bestemming brengen, maar de machine waarin hij vloog. Om de kwetsbaarheid van het 149e squadron voor een Russische luchtaanval te verspreiden was besloten om de gevechtsvliegtuigen over diverse vliegvelden te verspreiden. Voor deze toch eenvoudig lijkende missie was elk toestel volledig bewapend met een mix van R-27 en R-73 lucht-luchtraketten en was het ingebouwde Gryazev-Shipunov GSh-301 kanon geladen. De kans op een luchtgevecht werd als reëel beschouwd. Het had Leonty ook nerveus gemaakt, maar het zou Borya juist hebben verrast als dit niet het geval zou zijn geweest. Het was een probleem dat hij makkelijk de baas kon blijven. Waar hij veel meer problemen mee ondervond was het vinden van voldoende mannen en vrouwen voor de verdediging van het land. De glimlach vervaagde.

Het stond de kolonel tegen, maar in de buitenwijken van de hoofdstad was een oplossing te vinden. Honderden straatkinderen probeerden hier te overleven, vaak in mensonwaardige omstandigheden. Het zou een aantal problemen op militair gebied tegelijk verhelpen, als ze deze kinderen konden rekruteren. Ook kinderen konden worden getraind om met een Kalasjnikov aanvalsgeweer om te gaan, makkelijker te manipuleren, gehoorzamer en de kosten van een kindsoldaat zouden minimaal zijn. De overlast die de straatkinderen veroorzaakten zou eenvoudig ophouden, dan wel tot een aanvaardbaar percentage worden teruggebracht. De president had er begrip voor getoond, maar de secretaresse had tijdens het typen haar lippen stijf op elkaar gehouden. Het was een keuze die Borya zo lang mogelijk had uitgesteld, maar met tegenzin pakte hij de formulieren uit de onderste lade van zijn bureau. Minutenlang staarde hij naar de letters, zonder een woord ervan te lezen. De secretaresse had zonder twijfel alles keurig verwoord. De president had de uiteindelijke beslissing echter aan hem overgelaten en dat had hem slapeloze nachten bezorgd. Na het slaken van een diepe zucht pakte de man een pen om er zijn handtekening onder te zetten. De politie zou instructies krijgen om de jacht op rond zwervende kinderen te openen. Borya voelde zich misselijk worden bij de gedachte aan kindsoldaten, al maakte hij zijn besluit niet ongedaan.

 

28 november, Oostzee

Een luchtregiment was bezig om boven internationale wateren brandstof uit een Ilyushin Il-78 tanker over te nemen. Grijnzend keken de Finnen op een veilige afstand vanuit de cockpits van een paar F-18C gevechtsvliegtuigen toe hoeveel moeite de vliegers van de Su-24 jachtbommenwerpers hiermee leken te hebben. Blijkbaar hadden de Russen het tanken in de lucht maar weinig keren geoefend. Te incidenteel zoals spoedig bleek. Een Su-24M aanvalsvliegtuig draaide na verscheidene mislukte pogingen weg van de tanker om naar de basis Siverskoye in het Leningrad militair district terug te keren. Een andere vlieger nam onmiddellijk de vrij gekomen ruimte in en naderde de tanker van achteren om hetzelfde proces te doorlopen, maar met hopelijk voor de vlieger een ander resultaat.

De ongelukkige piloot die had gefaald om in de lucht bij te tanken kreeg al spoedig gezelschap van meer in zich zelf teleurgestelde vliegers uit zijn eenheid. Als de Russen de reis toch zouden hebben voortgezet dan hadden de piloten te weinig brandstof overgehouden om nog thuis te komen. Wat er van het regiment over was vloog verder met achterlating van de Il-78. De Finnen wisten niet hoe lastig het was om in de lucht brandstof in te nemen. Binnen hun eigen luchtmacht waren er geen tankers aanwezig. Ze volgden het restant van het luchtregiment op gepaste afstand. Achter hen hervatte de bemanning van de Il-78 het wachten op de volgende groep van dorstige vliegtuigen.

Onderling grappen uitwisselend braken de Finse piloten de achtervolging af, maar vermoedde dat de Russen onderweg waren naar de Republiek Kaliningrad. Zoals ze later ook rapporteerden bij terugkeer op de basis. Wat de officier verwonderde, bij wie de Finse vliegers verslag uitbrachten, was dat deze oefeningen niet in de omgeving van het vliegveld Lipetsk geschiedde, waar onder andere het 968e trainingsregiment was gestationeerd.

Het was echter onmogelijk voor de Finnen om vanuit hun cockpits of in het geval van de officier vanuit zijn kantoor de schaal te zien waarop de Russen trainden. De simulators waarover de Russen beschikten waren volop in gebruik, tot de apparatuur het begaf. Deze technische mankementen maakten het te kort aan reeds verouderde simulators nog erger. De instructeurs maakten lange dagen, waarvan de overuren nooit uitbetaald zouden worden, maar zelfs zij waren met te weinig in aantal om de paraatheid van de gehele Russische luchtmacht naar een hoger niveau te helpen. De eisen waaraan plotseling elk luchtregiment moest voldoen waren te hoog en de tijd om er verandering in aan te brengen eenvoudig te kort. Officieren die hun baan niet wilden riskeren bevestigden volmondig tegen hun superieuren dat de Russische luchtmacht gereed was voor elke taak die op hen lag te wachten. Onder het officierskorps waren natuurlijk ook eerlijke officieren, maar naar hen was niemand bereid te luisteren. Deze boodschappers van slecht nieuws werden genegeerd of tot zwijgen gebracht. Plotselinge overplaatsingen maakten duidelijk hoe het systeem met deze mensen omging. Er was geen plaats voor diegenen die de stempel van rebel kregen. Ongeacht of ze nu gelijk hadden of niet. Zo was het jaren eerder ook veteranen uit de oorlog boven Afghanistan vergaan. Het riep herinneringen bij diegenen op die nog altijd bij de luchtmacht werkten. Vaak in posities waarin ze ditmaal wel in staat waren veranderingen aan te brengen, maar zelfs als dezelfde mensen begrip toonden voor de initiatieven van militairen lager in rang was de uitkomst niet altijd die zij allen ook voor ogen hadden.

 

6 december, regeringsgebouw

Het humeur van de kolonel was zichtbaar verbeterd na het vernemen van het laatste nieuws uit de Russische Federatie en hij wilde de opperbevelhebber er deelgenoot van maken. "Elke tegenslag die de Russen ondervinden is in ons voordeel, meneer de president. Het ziet er steeds beter voor ons uit."

De luchtmacht hield na een tweede bekend geworden ongeluk in evenzoveel maanden in Oost-Siberië alle MiG-29 gevechtsvliegtuigen tijdelijk aan de grond. Het was nog onduidelijk waarom, maar Borya vermoedde technische problemen, zoals RIA Novosti gisteren bekend had gemaakt. De piloot van de betreffende MiG-29 was omgekomen tijdens zijn poging om te voorkomen dat het toestel op een 700 meter verderop gelegen huis zou storten. Een team van experts en een mobiele forensisch laboratorium onderzocht het ongeluk, maar tegelijk was ook bekend gemaakt dat de lage temperatuur het onderzoek bemoeilijkte. Borya ging ervan uit dat het nog wel verscheidene dagen en misschien wel weken zou duren voor het gestarte onderzoek was afgerond. Daarna moesten alle MiG-29's nog een grondige inspectie hadden ondergaan en dat zou ook de nodige tijd kosten. Bovendien was er ook een onderzoek gestart naar de gevolgde procedures binnen het 120e luchtregiment jagers en eventuele overtredingen van het vluchtreglement.

"Waar baseer je dit op?", vroeg de president wat wrevelig.

Shurik had voor de bevelhebber van PVO-Strany was binnengekomen andere berichten ontvangen en geen van allen waren goed voor zijn rust geweest. Waar hij dringend behoefte aan had was een optimistisch iemand, die hij kon geloven. Helaas was de kolonel niet de man waar de president behoefte aan had.

"Sinds de val van de Sovjet-Unie heeft de Russische Federatie nauwelijks nieuwe MiG-29 jagers aangeschaft en dus zijn deze toestellen al aardig op leeftijd. Het meeste geld voor modernisering is bovendien opgemaakt aan jagers van het type Su-27 en MiG-31. Het betekend dat de Russische luchtmacht een paar honderd gevechtsvliegtuigen minder heeft om tegen ons in te zetten."

Het was inderdaad goed nieuws, maar voorlopig sloeg de balans nog steeds door in het voordeel van de Russische Federatie. "Denk je dat we nu een kans maken als ik het niet in de hand kan houden?"

"Nee, meneer. We zullen ons volledig voor het land inzetten, maar u kunt geen wonderen van ons verwachten."

"Ik zou me beter hebben gevoeld als je gewoon ja zou hebben geantwoord."

"Zou u me dan hebben geloofd?"

"Nee, ik ben een realist, maar ik blijf wel hopen."

"Wat we nodig hebben is tijd en ik betwijfel of de Russen bereid zijn om ons deze te geven. Als ze een landing op onze kust uitvoeren dan staan er tussen hen en ons maar een paar soldaten."

De president knikte met een bezorgd gezicht. Hij wist dat dit letterlijk het geval was.

"Heb je een idee over hoe we aan meer tijd kunnen komen?"

"Het zal u niet aanstaan, meneer, om het te horen."

"Wacht eerst mijn mening maar eens af", bromde Shurik. Helaas moest hij de officier, na aandachtig geluisterd te hebben, gelijk geven. Hij had inderdaad meer dan alleen gemengde gevoelens over het plan dat de kolonel opperde.

 

10 december, Destroyer Bespokyoni

Kapitein Trepichnikov had een hekel aan politiek. Hij had zich lang geleden al voorgenomen om gewoon alle bevelen op te volgen, maar voor het eerst sinds jaren twijfelde hij aan deze beslissing. Het handhaven van de blokkade vergde het uiterste van zijn onervaren bemanning, nu ze langer op zee moesten verblijven dan voorheen. Al begon er wel een zekere gewenning op te treden. Er waren versterkingen gearriveerd van de Noordelijke vloot, maar het had ook zijn eigen problemen met zich meegebracht. Voornamelijk onenigheid tussen stafofficieren van de verschillende vloten over de te volgen strategie, maar voorlopig meden de schepen van beide vloten de territoriale wateren van de Republiek Kaliningrad. Tot er een schip op radar werd gesignaleerd in de Straat van Baltiysk. De kapitein hoorde om zich heen verscheidene mensen kreunen. Allemaal vreesden ze het ergste. Gespannen vroeg de Rus zich af wat er van de marine werd verlangd. Politiek gezien konden ze zich geen blokkadebrekers veroorloven.

De destroyer van de Sovremenny-klasse veranderde op zijn bevel van koers en de escorte volgde. De bemanning haastte zich om de gevechtsposten te bemannen. De kapitein luisterde hoe afdeling voor afdeling zich meldde, dat ze gereed waren. Alle deuren zouden worden gesloten om het schip in talloze compartimenten te verdelen. Kleine werelden op zich, waar de driehonderd en vijftig bemanningsleden hun taak zouden verrichten. Allemaal hopend dat een voltreffer niet het deel van het schip zou raken waar zij hun werk deden.

 

1122e commando- en controlecentrale

Twijfel had Shurik Vladimir Milivich in zijn onzichtbare greep gekregen. De president kon de redenen om goedkeuring aan deze operatie te verlenen op zijn vingers aftellen en daarom na lang aarzelen er uiteindelijk mee ingestemd. Hij had begrip voor de motieven van de militairen, maar hij moest ook denken aan de gevolgen voor de betrokken geraakte burgers. De Russische oorlogsschepen konden met gemak het uitgevaren vissersschip met granaten, raketten of torpedo's in de grond boren, zonder zelf een schrammetje op te lopen. Het schip voerde geen enkel wapen voor zelfverdediging met zich mee en de lading van zeemijnen was uitermate kwetsbaar voor een voltreffer. Het waren in feite tonnen aan explosieven in een beperkte ruimte. Als het werkelijk zo ver zou komen dan was hij wel de opdringerige journalisten uit het buitenland kwijt. Deze waren op uitnodiging massaal aan boord gegaan van het vaartuig, om de wereld getuige te laten van de Russische reactie op deze regelrechte provocatie. Shurik glimlachte bij de teleurstelling, die ze spoedig zouden ervaren als er niets gebeurde. Iets waar hij slechts op kon hopen. Over de vissen en andere dieren maakte hij zich nog het minste zorgen. Het water voor de kust was zo vervuild door de voortdurende lozing van industriële afvalstoffen dat er voor vissers maar weinig eetbaars te vinden was. Van de kant van Greenpeace en andere organisaties voor het milieu verwachtte hij dus weinig tegenstand te ondervinden.

Om de operatie van afstand te kunnen volgen was hij naar de 1122e commando- en controlecentrale vertrokken. Hier waren nog altijd mensen aan het werk om de centrale beter te laten functioneren. Als er iets met het 790e commando- en controlecentrale mocht gebeuren, dan moesten de hier werkzame officieren de leiding overnemen. Militairen waren getraind om van het ergste uit te gaan en daar plannen voor te maken. Het gaf de president een veilig gevoel om omringd te worden door geüniformeerde mensen, die wisten wat ze deden. Hij keek naar een scherm, waarop schepen in diverse kleuren waren aangegeven. Het had voor hem iets van een alwetend oog. De militairen waren beter van de beperkingen ervan op de hoogte, maar ze hadden het te druk om de opperbevelhebber tekst en uitleg te geven.

"Meneer de president, ze zijn begonnen met het leggen van mijnen."

"En?"

Het bleef even stil. Shurik besefte dat de ander zijn vraag niet begreep, hij kon het van diens gezicht aflezen.

"Het kost tijd om het mijnenveld te voltooien, meneer", antwoordde de officier voorzichtig.

"Laat maar."

De officier knikte en keerde weer naar zijn post terug. De president liet het hoofd hangen. Het was eigenlijk ook een onzinnige vraag van hem geweest. Als het vissersschip was beschoten, dan konden ze geen mijnen meer aan het leggen zijn en had de bemanning een noodsignaal verstuurd.

 

Destroyer Bespokyoni

De kapitein ontspande zich moeizaam. Het als een vissersschip geïdentificeerde vaartuig had de territoriale wateren niet verlaten. De Kaliningraders waren in plaats van te pogen door de blokkade heen te breken mijnen aan het leggen. De kapitein voelde zich echter gehouden aan de letters van zijn orders en liet zonder in te grijpen de Kaliningraders begaan. De destroyer was opnieuw van koers veranderd. Al waren de geschutstorens op het voor- en achterschip gedraaid om het doel in het vizier van de AK-130-MR-184 kanonnen te houden. Geen van zijn officieren had hier commentaar op. Ook vanaf andere oorlogsschepen bleven de Russen passief toekijken. Zonder ondersteuning van mijnenvegers en mijnenjagers konden ze nu een amfibische landing op de kust van de Republiek Kaliningrad wel vergeten. De militairen namen er genoegen mee. Blij dat een confrontatie was uitgebleven. Voor de diplomaten echter was het pas begonnen. De aanwezigheid van zeemijnen vormde een bedreiging voor de commerciële belangen van alle aan de Oostzee grenzende landen. De Russen zouden daar iedereen van proberen te overtuigen om de publieke opinie zich tegen de Republiek Kaliningrad te laten keren.

 

11 december, grensovergang

Met een tot enkele weken geleden voor de Kaliningraders nog onvoorstelbare tolerantie keken de Poolse grenswachten naar de passerende voertuigen. Slechts een enkeling pikten ze er nog uit voor een nader onderzoek. Pjotr keek naar de ongelukkige voor hem die van de weg af werd gedirigeerd en stak in het voorbij gaan een hand op. De stugge grenswachten groette niet terug. In het verleden had hij regelmatig over deze weg gereden om goedkope wodka en sigaretten naar Polen te smokkelen. Hij was werkeloos geweest en moest toch zijn gezin onderhouden. De overgangsregering had hem werk verschaft, samen met een uniform en een wapen. Nu hij echter met verlof was deed hij hetzelfde als voorheen. Als soldaat verdiende hij te weinig om zijn gezin van te kunnen onderhouden en met de hoge prijzen had hij geen keuze. Het enige verschil was dat hij nu ook op de terugweg de kofferbak vol had zitten. De oorlog dwong de overgangsregering tot het rantsoeneren van producten waar spoedig een zwarte markt voor ontstond. Naast de aan alle officiële regels voldane economie, waar de belastingdienst van op de hoogte was, bestond er hier ook een schimmige versie van. Zij aan zij opererend en het land draaiende houdend. Eentje waarvan iedereen het bestaan kende, maar het tegelijk ook ontkende. Pjotr had er geen moeite mee. Hij moest aan zijn gezin denken. De kinderen moesten gevoed en gekleed worden. Daarvoor zou hij boodschappen gaan doen bij supermarkten van Biedronka en Lidl. Daarnaast moest de huur worden betaald en zijn vrouw stelde natuurlijk ook eisen. Voor het verlof voorbij was wilde hij nog een paar keer de grens oversteken. Nieuwsgierig keek hij naar een aantal vrachtwagens. Het waren oudere typen, waar de strijdkrachten in het verleden gebruik van hadden gemaakt. De voertuigen waren heel recent van een andere kleur voorzien. Het was niet bepaald op een professionele wijze gebeurd. Hier en daar was de onderliggende verflaag nog zichtbaar. Pjotr vermoedde dat het was gebeurd om ze civieler te laten lijken. Hij vermoedde dat ze uit de depots kwamen, maar nieuwsgierige vragen hierover hield hij voor zich. De kaal geschoren chauffeurs en de blik in hun ogen weerhielden hem ervan. Hiervoor moesten de betrokken mensen de onontbeerlijke steun van de overgangsregering hebben ontvangen. Het zou hem in ieder geval niet verbazen. Wat hij op kleine schaal deed, gebeurde hier op een veel grotere schaal. De maffia was immers overal aanwezig. Hij vreesde de verschillende criminele organisaties en was er tegelijk jaloers op. Deze mensen hadden genoeg geld om uit te geven en vaak aan iedere arm een aantrekkelijke vrouw. Het was iets om afgunstig op te zijn, maar het bijbehorende geweld had Pjotr altijd af doen schrikken. Ook al hanteerde hij sinds kort zelf een wapen.

Om het aan de politie te rapporteren kwam geen moment bij hem op. Pjotr meed hen, net zoals hij uit de weg van de maffia probeerde te blijven. Al te vaak was hij door corrupte agenten aangehouden en was hem daarbij geld afgetroggeld. Hij was slechts een gewone man, zonder invloed en betaalde dan ook elke keer. Al was hij beter af dan aangehouden toeristen, deze moesten vaak veel meer afdragen. Het vakantieseizoen was echter voorbij.

 

Hotel Paraiso

Al meteen na binnenkomst bespeurde Sander de nervositeit bij de receptioniste. Ze keek van hem naar een man op een stoel en weer terug, voor er een begroeting over haar lippen rolde. Sander stopte met neuriën. Hij had vandaag weer door de straten van Kaliningrad gezworven. De stad bleek veelbelovender te zijn dan hij vooraf had gedacht. Vandaag had hij een aantal vervallen gebouwen op de camera vast gelegd. Alleen door onverschilligheid leken deze aan de sloopkamer te zijn ontkomen. Een enorm contrast met de wijken waar nieuwbouw plaats vond. Ook was hij achter iets opmerkelijks gekomen. De stations hanteerden andere aankomst- en vertrektijden dan ze aangaven. Het had niets met zijn horloge te maken gehad, maar ooit had iemand beslist dat deze tijden overeen moesten komen met de tijd in Moskou en daar liepen ze een uur voor. Het betekende dat de trein die om kwart over drie zou vertrekken dit al om kwart over twee had gedaan. Het maakte zijn pijnlijke voeten meer dan goed. Het fascineerde hem, maar de stad had momenteel alle charme voor hem verloren. Vanuit zijn ooghoek zag hij de man overeind komen en naar hem toe komen.

"Meneer Sol?"

Het was hem wel duidelijk dat het een overbodige vraag was. De man wist precies wie hij was, maar blijkbaar nog niet uit welk land hij afkomstig was. De receptioniste had bovendien zijn naam zorgvuldiger uitgesproken dan normaal het geval was.

"Ik spreek geen Duits", verklaarde hij in het Engels. "En u bent?"

De man haalde een badge te voorschijn, maar zag de buitenlander daar slechts een korte blik op werpen. Schijnbaar weinig onder de indruk van het bewijs van autoriteit, dat de agent in zijn hand hield. Duitse toeristen reageerden hier heel anders op en toonden zich bijzonder meegaand. Nadat hij zijn naam en functie had verteld, die hij bij de politie vervulde, zag hij de buitenlander zich naar de receptioniste wenden.

"Mag ik mijn sleutel, alstublieft?"

De vrouw reikte hem de sleutel aan.

"U spreekt Russisch?", vroeg de agent verbluft.

"Gebrekkig", verklaarde Sander, voor hij weer overschakelde op het Engels. "Wat wilt u van mij?" Hij dacht de reden voor de komst van de agent wel te weten. Onbewust moest hij de aandacht op zich zelf en zijn camera hebben bevestigd. Misschien zagen ze hem wel voor een journalist aan, maar hij had geen perskaart.

"Ik wil u verzoeken met mij mee te komen."

"Word ik ergens van beschuldigd?"

De agent haastte zich om dit te ontkennen. Het ging veel moeilijker worden dan hij had verondersteld.

"In dat geval zie ik geen enkele reden om met u mee te gaan."

De receptioniste keek naar de mannen. Het was de Nederlander die de gespannen stilte verbrak door haar te bedanken voor het overhandigen van de sleutel, voor hij naar zijn kamer vertrok. De agent trok zonder te vragen de telefoon op de balie naar zich toe. Hij zag er alles behalve blij uit. De receptioniste liet hem maar begaan.

"Ga weg."

Hij zag niet hoe de vrouw haar tong naar hem uitstak, voor ze naar de keuken verdween. De receptioniste had een weinig positieve mening over de politie in het algemeen, die door veel van haar landgenoten werd gedeeld. Bij de deur was ze blijven staan wachten tot de agent vertrok. Opgelucht keerde ze naar de receptie terug, maar werd door het alerte personeel al snel op de hoogte gebracht dat de agent nog altijd in de directe omgeving van het hotel was. Hij keerde een uur later zelfs terug, in aanwezigheid van een andere man. Deze zag er niet bepaald uit als een agent.

"In welke kamer verblijft hij?", vroeg de agent.

"Nummer drieëntwintig", vertelde ze met tegenzin.

De beide mannen liepen de trap op, de houten treden kraakten onder de schoenen. De receptioniste keek het tweetal met gemengde gevoelens na. De verleiding was groot om de Nederlander te waarschuwen, maar ze zou zich zelf er onherroepelijk mee in de problemen brengen en dat was de vreemdeling haar niet waard.

Het duurde langer dan ze verwacht had voor de mannen weer verschenen en ditmaal verkeerde de Nederlander in hun gezelschap. Hij zag er even nieuwsgierig uit als zij zich voelde.

"Even mijn sleutel afgeven." Sander liep naar de receptie om de sleutel aan de vrouw te overhandigen. Ze nam het met een knik in ontvangst. "Ik check nog niet uit." Het waren voorlopig de laatste woorden, die hij uit zou spreken. Buiten stond een auto met chauffeur te wachten. De man die eerder zijn badge had laten zien bleek niet met hen mee te rijden. Het luchtte Sander enigszins op. De rit zelf verliep in stilte, maar leidde hem naar Dm. Donskogo St. 1. In een weinig imponerend gebouw was de regeringsleider van de Republiek Kaliningrad gehuisvest. Hij wist het nog niet, maar een functionaris van de overgangsregering zou in zijn werkkamer de toerist op doorreis een opmerkelijk voorstel doen, die de Nederlander zou doen besluiten zijn vertrek nog langer uit te stellen.

 

13 december, regeringsgebouw

Shurik Vladimir Dostrovalyn klopte de naast hem staande buitenlandse vrijwilliger bemoedigend op de schouder, maar het nam de spanning van de Nederlander niet weg. De toerist had zich meegaander opgesteld, dan was aangenomen. Al had hij wel zijn zorgen over het verlopen van het visum uitgesproken, maar de president had beloofd zijn ambtenaren zich er om te laten bekommeren. De bureaucratie omzeilend, waar anders de Nederlander zich door heen moest zien te worstelen om dit gedaan te krijgen. "Als dit voorbij is kan ik zelfs na afloop van je dienst een paspoort voor je regelen."

Sander grijnsde kort. Hopend dat de man slechts een grapje maakte. Met een aantrekkelijke financiële compensatie in het vooruitzicht had Sander ingestemd zijn verblijf in het land nog langer te rekken. Hij hoefde daarvoor niet langer zijn eigen bankrekening te plunderen. Het verkoop van opnamen van omhoog vliegend lichtspoormunitie in het nachtelijk duister stagneerde al snel na de eerste weken en betere opnamen had hij nog niet kunnen maken. Daarvoor werd wel van hem verlangd dat hij voor even een uniform droeg. De laatste keer dat een Nederlander een Russisch gevechtsuniform had gedragen was alleen nog in geschiedenisboeken terug te vinden. Al durfde Sander zich niet te vergelijken met deze landgenoten.

Het was merkwaardig voor hem hoe makkelijk de Kaliningraders zich dat allemaal hadden voorgesteld. In Nederland zou de verkleedpartij direct allerlei vragen bij de betrokken instanties hebben opgeroepen. Waarschijnlijk zouden er dan vergaderingen zijn belegd om deze punten aan te kaarten en de problemen uit te spreken. Hier ging het heel anders. Vooraf was hem meegedeeld dat de Russische strijdkrachten open stonden voor burgers zonder een Russische nationaliteit en dat gebruik had de overgangsregering overgenomen. Voor het gemak werd verzwegen dat dit alleen gold voor burgers uit het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. De enige beperking die deze vrijwilligers werd opgelegd, was dat ze niet mochten dienen in eenheden met een geheime status.

De grootste verrassing voor vandaag bevond zich in het vertrek, waar Shurik hem in eigen persoon naar toe had geleid. Hij werd aan de aanwezige fotografen en cameramensen voor gesteld als een Nederlandse vrijwilliger. Geschrokken dat zijn nationaliteit aan de media was vrij gekeken werd hij verblind door flitsende fototoestellen, waardoor de schrik naar de achtergrond verdween. Vervolgens bekeek hij met beroepsmatige interesse de camera's. Een oudere vrouw met een recorder in de hand keek hem aan, maar wat ze zei verstond hij niet. Het woordenboek had hij op aandringen van de president op een hoge, houten kast in de gang achter moeten laten. Hij ging ervan uit dat een werkster hier niet snel zou kijken bij het schoonmaken.

"Ze vraagt naar uw achternaam", fluisterde de president in het Engels.

Sander kneep zijn ogen half dicht. Hij begon te vrezen voor de complicaties. "Sander Sol", antwoordde hij kortaf.

Sander salueerde, draaide zich om en marcheerde het vertrek uit. Hij had het tot vervelens toe moeten oefenen onder toezicht van een strenge, gepensioneerde officier. De oude man was als instructeur zo enthousiast geweest dat hij het gedurende een hele dag had volgehouden om de buitenlander allerlei onverstaanbare, in het begin althans, orders toe te brullen. Al was het ook heel goed mogelijk dat dit beter betaalde dan zijn baantje bij KD Avia. Op de gang aangekomen dacht Sander het eindelijk achter de rug te hebben, maar hij werd terug gestuurd voor nog meer opnamen. Waar hij zuchtend gehoor aan gaf. Hij had door zijn ervaringen in de studio beter moeten weten. Het beloofde een lange dag te gaan worden. Het woordenboek bleef onaangeroerd op de kast liggen.

'